Ενδοσχολική βία: μορφές, αίτια και συνέπειες για τη ζωή του παιδιού

        

                   

     Η Ελληνική κοινωνία και η εκπαιδευτική κοινότητα τα τελευταία χρόνια με ανησυχία παρακολουθούμε την ένταση και έξαρση του φαινομένου της σχολικής βίας. Ακραία όσο και συγκλονιστικά γεγονότα έρχονται να μας προβληματίσουν και ίσως να μας αφυπνίσουν. Κορυφαία από αυτά, πριν κάποια χρόνια, η περίπτωση του Άλεξ  Μεσχισβίλι στη Βέροια, το σώμα του οποίου ποτέ δε βρέθηκε και βέβαια η περσινή αυτοκτονία; του νεαρού φοιτητή Βαγγέλη Γιακουμάκη στη γαλακτοκομική σχολή Ιωαννίνων, συγκλόνισαν την κοινή γνώμη και ανάγκασαν τους ειδικούς (εκπαιδευτικούς, υπουργείο παιδείας, ψυχολόγους, κοινωνικούς φορείς και  επιστήμονες ) να πάρουν θέση και να λάβουν έστω και αργά κάποια μέτρα, ένα από τα οποία είναι η ποινικοποίηση πλέον της σχολικής βίας.

    Το φαινόμενο του σχολικού εκφοβισμού δεν είναι καινούριο, υπήρχε πάντα στη σχολική πραγματικότητα με  εκδηλώσεις όπως  πειράγματα, χειρονομίες, χαρακτηρισμούς,  και σε κάποιες περιπτώσεις, σωματική κακοποίηση. Εκείνο που άλλαξε σήμερα είναι η αύξηση της συχνότητας και τα σοβαρότερα περιστατικά των τελευταίων ετών, με ολέθριες συνέπειες για τη ζωή των θυμάτων.

   Αν κάνουμε μια προσπάθεια να ορίσουμε τι ακριβώς είναι ο σχολικός εκφοβισμός, θα λέγαμε ότι είναι κάθε πράξη μέσα στο σχολικό πλαίσιο,  που είναι προμελετημένη, έχει συχνότητα, επιδρά στη ζωή και στη συμπεριφορά κάποιου( θύμα) και έχει κάποιον υπεύθυνο ( θύτης). Εδώ αξίζει να αναφέρουμε ότι η σχολική βία δεν παρατηρείται μόνο στην ελληνική σχολική ζωή αλλά διεθνώς. Υπάρχουν πολλοί τρόποι με τους οποίους εκδηλώνεται η βία στα σχολεία όλων των βαθμίδων. Μορφές της είναι η σωματική, ψυχολογική συναισθηματική και ηλεκτρονική  βία, δηλαδή χτυπήματα, απειλές, εκβιασμός, πειράγματα, παρατσούκλια, φήμες, κοροϊδία, κοινωνικός αποκλεισμός, σεξουαλική παρενόχληση και εκβιασμός μέσα από το διαδίκτυο ή τα  μηνύματα από κινητά τηλέφωνα. Η ηλεκτρονική βία (βίντεο, φωτογραφίες, εκβιασμοί από το διαδίκτυο ή τα  μηνύματα από κινητά τηλέφωνα) είναι ιδιαίτερα συχνό φαινόμενο μεταξύ μαθητών λυκείου, ενώ η σωματική και η λεκτική συνηθίζεται στις μικρότερες βαθμίδες( δημοτικό, γυμνάσιο).

    Αναζητώντας τους λόγους καθώς και τα αίτια της εκδήλωσης της σχολικής βίας, θα μπορούσαμε να αναφερθούμε στη βία που καθημερινά εισπράττουν τα παιδιά και προβάλλεται  με πολλούς τρόπους ( ειδήσεις, ταινίες, διαδίκτυο, τηλεόραση, κοινωνική ζωή), στην  οικονομική και ηθική κρίση,  στις κοινωνικές ανισότητες, στο καταπιεστικό και βαθμοθηρικό εκπαιδευτικό μας σύστημα, στην έλλειψη επικοινωνίας και υποστήριξης από την οικογένεια, στις ρατσιστικές αντιλήψεις και στην αμφισβήτηση όλων των θεσμών και αξιών που παρατηρείται στην εποχή μας.

   Οι συνέπειες για τη ζωή των παιδιών – θυμάτων είναι πολυδιάστατες και χρειάζονται ιδιαίτερη προσοχή και αντιμετώπιση από το σχολείο, τους γονείς και ειδικούς. Τα παιδιά που είναι θύματα σχολικής βίας, εμφανίζουν συχνά, κατάθλιψη, κατάπτωση, θυμό, χαμηλή αυτοεκτίμηση, άγχος, διατροφικές διαταραχές, μαθησιακές δυσκολίες, σχολική αποτυχία και χαμηλές επιδόσεις , ελλειμματική προσοχή, προβλήματα στις μετέπειτα σχέσεις τους, απομόνωση και ψυχοσωματικά συμπτώματα.  Όλα αυτά βέβαια έχουν συσχέτιση και με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και τη ιδιοσυγκρασία του κάθε παιδιού, καθώς και τη μορφή του εκφοβισμού.

    Οικογένεια, σχολείο και πολιτεία δεν μπορούν να αγνοούν τις συνέπειες για τη ζωή των παιδιών και τους κινδύνους της σχολικής βίας. Δεν αρκεί να υπάρχει η 6^η Μαρτίου ως Παγκόσμια Ημέρα κατά του Σχολικού Εκφοβισμού, η κάθε μέρα στη ζωή ενός παιδιού θα πρέπει να είναι χαρούμενη και δημιουργική, χωρίς εντάσεις προβλήματα και βία. Η οικογένεια και ιδιαίτερα οι γονείς, θα πρέπει να είναι κοντά στα παιδιά και να αφουγκράζονται τις δυσκολίες και τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν  στην καθημερινότητα τους. Αν παρατηρήσουν κάποιο από τα παραπάνω συμπτώματα, ή ενημερωθούν από τα παιδιά τους για περιστατικό σχολικής βίας, θα πρέπει να αναζητούν τη συνεργασία με το σχολείο και τους εκπαιδευτικούς και αν χρειαστεί και τη βοήθεια ειδικών παιδοψυχολόγων.  Το σχολείο, σαν σύστημα, θα πρέπει επίσης να αντιμετωπίζει με τις κατάλληλες στρατηγικές τα κρούσματα σχολικής βίας, ενισχύοντας και επιβραβεύοντας τη συνεργασία, το ομαδικό πνεύμα και την αρμονική συνύπαρξη μεταξύ των μαθητών και τις καλές συμπεριφορές, μέσα από αθλητικές, πολιτιστικές και εθελοντικές δράσεις. Απαραίτητη κρίνεται σε αυτό το σημείο η εισαγωγή του θεσμού του σχολικού ψυχολόγου και κοινωνικού λειτουργού σε κάθε σχολείο, σε καθημερινή  βάση. Τέλος  υποχρέωση της πολιτείας είναι να εξασφαλίζει για όλα τα παιδιά, τις δομές, τις συνθήκες και τα μέσα που θα τα βοηθούν να προοδεύουν, να είναι υγιή ψυχικά και σωματικά και ευτυχισμένα. Οφείλει επομένως να ενημερώνει, να επιμορφώσει εκπαιδευτικούς και γονείς και να επιτηρεί  το εκπαιδευτικό έργο στην πορεία του παρέχοντας κάθε δυνατή βοήθεια σε όλα τα επίπεδα.

Παρακάτω παρατίθενται τηλεφωνικές γραμμές στήριξης για παιδιά και εφήβους και ηλεκτρονικές διευθύνσεις για περαιτέρω ενημέρωση και επικοινωνία.

116111,τηλεφωνική  γραμμή υποστήριξης

801-801-1177, Μίλα μη φοβάσαι

http://www.antibullyingnetwork.gr/page.aspx?id=106

1. Εταιρεία Ψυχοκοινωνικής Υγείας του Παιδιού και του Εφήβου. 
www.epsype.gr 

2. Υπουργεί Παιδείας, Δια Βίου Μάθησης και Θρησκευμάτων
www.minedu.gov.gr/

3. Γενική Γραμματεία Νέας Γενιάς
www.neagenia.gr 

4. Συνήγορος του Πολίτη, με την ιδιότητά του ως Συνήγορος του Παιδιού
www.0-18.gr 

5. Παιδοψυχιατρική Εταιρεία Ελλάδος – Ένωση Ψυχιάτρων Παιδιών και Εφήβων
www.hscap.gr 

6. Παιδοψυχιατρική Κλινική Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών, Νοσοκομείο Παίδων «Η Αγία Σοφία»
www.child-psychiatry.med.uoa.gr

7. Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης
www.eled.auth.gr 

8. Ινστιτούτο Υγείας του Παιδιού – Διεύθυνση Ψυχικής Υγείας και Κοινωνικής Πρόνοιας
www.ich-mhsw.gr 

Κατερίνα Βαρέλα,

Μ.ed, Θεολόγος